JORGE CUÑA CASASBELLAS

Pois ben, fomos desde Vincios deica a area de Lourido –ou sexa Praia América- polos montes de Eiras, por Camos, por unha primavera estoupande de pampillos e fartísima de auga. Era xoves santo pola tarde. Os campos estaban cheos de xente como nun poema de Díaz Castro. En Chandebrito cantaba un muiño. O regueiro que baixa da montaña move varios. Como hai mil anos xiraba a moa e florecía o óleo, a fariña nacía. Munda, arrencedente, a fariña amosábase e o home traballaba no muiño sen facer caso das prohibicións da Contrarreforma. Todos traballaban na tarde de xoves santos. É máis fonda a chamada da Terra, o atavismo do labrego eterno que todos os decretos impositivos. Nos días de Franco o abade de Chandebrito chamaría pola Garda Civil para denunciar ao que traballase ou cantase ou asubiase nos días de Semana Santa. Cura eu vin denunciar un paisano por el non levar roupa de festa en Páscoas. A vinganza destes rurais de Gondomar contra a santa alianza da Igrexa Católica e o Fascismo –entente natural, por outra banda- é facer labores, e bica-la terra, cando o reaccionario pontevedrés saca a rúa a “Nuestra Padre Jesús Caído” co xugo e as frechas de José Antonio Primo de Rivera ben gravado nas angarellas.

Digo Pontevedra e digo Jorge Cuña Casasbellas. Leo o seu último libro (“Mantis”, Edic. Libertarias, Madrid 1988) e asómbrome. Nunca vin tan deformado o castelán como o vexo en Jorge Cuña. Por iso o seu libro fai que se me presenten dous formidabeis poetas do español, cada un ao seu xeito: César Vallejo e Carlos Oroza. E que me veña tamén, ela na nosa língua, María Mariño. Como esta era “dinamiteira da fala” (Novoneyra) galega, éo Cuña da castelá. “Mantis” é un libro que poderán odiar ou rexeitar os admiradores de Antonio Machado, de Fernando Pessoa. É un libro que vai en plan San Juan de la Cruz. Apocalipse de San Xohán. Fusión co Cosmos e inquedanzas mortais. Coma un coitelo, como unha flor, como absolutamente nada no mundo: dixera William Saroyan.

O libro de Jorge Cuña atenta contra a gramática, dispara contra seus verbos auxiliares, descompón a concordancia, invalida o xénero e o número. Detense cando a opacidade asoma. Na súa arela deicida non sucumbe ao xogo, como o Cunqueiro vangardista, da negatividade significativa. Non é oficio de poeta a escuridade, o asesinato das nocións léxicas mediante a asociación indebida de palabras. O grande poeta percura, co inusitado, nocións novas. A manifestación do inefábel. Cuña faino. Revela un mundo que é dor, anguria, insatisfacción. E existencialista, contra vento e maré. Non finxe, non minte. Só o mau poeta é un finxidor. Si: o estilo é o home mesmo. Toda unha prosopografía, unha amósega das últimas feridas, sae neste libro coma un retrato. Hai morte por todas partes. Hai a chamada da natureza. Hai unha cor, a amarela, que nos pon grima.  Ao final do poema, no que non houbo climax, nin dosificación de intensidades, nin recursos narrativos, sobrevevén a clave mística. E entón xa non é María Mariño, xa non é Oroza, xa non é Vallejo. É Jorge Cuña Casasbellas confundíndose coas materias, comesto por elas, e-lonxe, moi lonxe- “Animal de fondo” de Juan Ramón Jiménez a avisar de que no mundo hai poesía. Cánto terror levamos os homes.

O muiño de Chandebrito. As xeracións da aldea de Gondomar coa cara conversa á gleba. Cucurruchos sevillanos, mantillas españolas e militares criptofascistas na Semana Santa de Ferrol, de Pontevedra. O arquetipo e as sombras. A ledicia e a sombra. Así o título do libro de Jorge Cuña Casasbellas contraponse, nun defrontamento insoportábel, ao texto xeral. A "Mantis religiosa" que Fabre nos ensinou a aborrecer, é o insecto cruel e devorador. A femia devora ao macho despois dunha cópula que dura sete horas. O horror ao útero é Mantis. O título do anterior libro de Jorge Cuña Casasbellas fora "Moloch", que tamén devora pero que non nos ama, nin goza con nós outros, nin nos parirá despois de dixerirnos. Grande libro, "Mantis": unha fronteira.

X.L. Méndez Ferrín

(Faro de Vigo, 1 de abril de 1991)